Sifiliz (Frengi) Nedir?
Sifiliz (frengi), spiroket takımında yer alan treponema pallidum baktesinin yol açtığı cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır.
Sifiliz Nasıl Bulaşır?
Sifiliz cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Korunmasız gerçekleştirilen vajinal, anal, oral yolla cinsel ilişki ile sifiliz bulaşabilir. Hastalıktan en iyi korunma yolu prezervatif kullanmaktır. Cinsel yolla bulaşmasının yanı sıra anneden bebeğe doğum esnasında ya da gebelikte bulaşabilir.
Sifilizin Belirtileri ve Aşamaları
Sifiliz dört aşamada kendisini gösterebilir. Bunlar birincil, ikincil, latent ve üçüncül evrelerdir.
Birincil sifilizde (ortalama 21 gün sonra) kişinin vücudunun çeşitli bölgeleri olmak üzere özellikle anüs, ağız ve cinsel organlarda yaralar görülür. Yaralar genellikle ağrısızdır. İkincil dönemde (4-10 hafta sonra) deri döküntüleri, şişmiş lenf düğümleri ve ateş görülür. Latent dönemde ise hastalık uykuya geçer ve semptom göstermez, bulaşıcılığı azdır.
Üçüncül dönem sifilizin bulaşmasından yaklaşık 3-15 yıl sonra görülür. Hastalık, tedavi edilmediği zaman bazı kişilerde bu döneme geçiş yapar. Bulaşıcılık, bu evrede söz konusu değildir. Artık hasta kişi için hayati tehlike baş gösterir. Bu dönemde görme kaybı, işitme kaybı, yumuşak doku ve kemik tahribi, nörolojik hastalıklar görülebilir.
Nörosifiliz üçüncül dönemde ortaya çıkan bir hastalıktır.
Nörosifiliz Nedir?
 |
| Üçüncül frengili hasta büstü |
Nörosifiliz, kişide sifiliz enfeksiyonunun ilk görülmesinden yıllar sonra (10-20 yıl) ortaya çıkan, kronik veya tedavi edilmeyen vakalarda görülen bir hastalıktır. Nörosifilizde hastalık merkezi sinir sistemini (beyin ya da omurilik) etkiler.
Nörosifiliz depresyon, psikoz, kişilik değişiklikleri, deliryum (bilinç bulanıklığı), demans (bunama) ve mani gibi psikiyatrik rahatsızlıkları taklit edebilir. Bu yönüyle sifiliz "büyük taklitçi" olarak adlandırılmıştır.
Günümüzde antibiyotik kullanımının yaygınlaşması bu hastalığın görülme oranını düşürmüştür.
Nörosifiliz Belirtileri
Yürümede anormallikler,
Görme bozuklukları,
Bilişsel bozukluklar (zihin bulanıklığı, bunama, konsantrasyon eksikliği),
Depresyon,
Baş ağrısı,
Sinirlilik,
Kişinin idrar ya da gaita kaçırması,
Psikoz,
Nöbetler,
Ense sertliği,
Titreme,
Kas güçsüzlüğü,
Anormal refleksler.
Nörosifiliz Hastalık Öyküleri
Gerçek nörosifiliz hastalarının öykülerinden bazı kesitler ile nörosifiliz hastalığı daha iyi anlaşılabilir.
Daha Genç, Daha Enerjik!
Oldukça ilginç bir nörosifiliz vakasından Oliver Sacks, "Karısını Şapka Sanan Adam" kitabında bahsetmektedir. Natasha K. doksan yaşında aklı başında bir kadındır. Seksen sekiz yaşına bastığı doğum gününün ardından hayatında bir değişiklik fark etmiştir. Natasha kendisindeki bu değişiklikten iki sene sonra kliniğe başvurmuştur.
Klinikte kendisine bu değişikliğin ne olduğu sorulduğunda cevabı "çok zevkli" olmuştur. Kendisini oldukça enerjik, daha canlı ve yeniden genç hissettiğini söylemiştir. Hatta genç erkeklere ilgi duyduğunu, kanının kaynadığını ve yerinde duramadığını anlatmıştır.
Peki Natasha neden kliniğe başvurmuştu? İlk başlarda bu durumun harika hissettirdiğini ve hiçbir sorun teşkil etmediğini düşünen Natasha, zaman geçtikçe arkadaşlarının kendisi için endişelendiğini gördüğünde içinde bulunduğu durumu düşünmeye başlamıştır.
Düşünmeye başladıkça fark ettiği "aşırılık" durumu kendisini şaşkına çevirmişti. Şimdiye kadar oldukça kontrollü, soğukkanlı, duygusal ilişkilerde utangaç olan bu kadın nasıl olmuştu da bu hale gelmişti? O kadar iyi hissediyordu ki böyle hissetmek için gerçekten hasta olmalıydı.
Kendisi yetmiş sekiz yıl önce bir genelevinde çalışmaktaydı. Frengiye yakalanmıştı. Kocası onu genelevinden kurtarmış, hastalığını tedavi ettirmişti ancak tedavi penisilinle olmamıştı.
Şimdi, yetmiş sekiz yıl sonra omurilik sıvısına bakıldığında test sonucu sifiliz pozitifti. Evet hastalık tedavi olmuş değil latent döneme girmişti ve şimdi yetmiş sekiz yıl sonra nörosifiliz kendisini mani atağıyla göstermişti. Natasha bu atağının kendisini çok iyi hissettirdiğini ve durumunu hafif çakırkeyif bir hal şeklinde tanımlıyordu, ancak bu atağın ileri gitmesinden korkuyordu. Yani bu durumun hiç bitmemesini ancak ileri de gitmemesini diliyordu.
Natasha'nın tedavisi için kendisine penisilin verildi. Penisilin sifiliz bakterisini öldürüyordu ancak beyinde oluşan değişikliği tersine çeviremiyordu. Şimdi Natasha hem sifilizden kurtulmuş hem de beyin korteksi daha fazla zarar görmeden mani durumunun ilerlemesi kontrol altına alınmıştı ayrıca kendisinde bulunan bu keyif hali de kalıcı olmuştu.
Ben Allah'ım!
Elli üç yaşında bir erkek hasta, uykusuzluk, çok konuşma, sinirlilik, hareketlerinde aşırılık olduğu için psikiyatri kliniğine başvurmuştur.
Muayenesinde bilinci açık, öz bakımı yerinde, dış görünüşü düzgündü. Konuşması hızlanmış, kendisine "ben Allah'ım" diyor ve çevresindekilere emirler veriyordu. İnsanlara yardım etmesi ve iyilik yapması gerektiğini belirten sesler duyduğunu söylüyordu. Hastanın geçmişinde psikolojik bir rahatsızlık bulunmamaktaydı.
Psikiyatrik ilaçlarla tedaviye başlanan hastada düzelme gözlenmedi. Hastanın kan tetkiklerinde sifiliz bakterisinin pozitif çıkması ve incelenen beyin omurilik sıvısında da bakterinin çıkması ile diğer muayeneler üzerine nörosifiliz tanısı kondu ve penisilin tedavisi uygulandı. Penisilin ile tedavinin ikinci haftasında psikotik rahatsızlıklarında gerileme görülen hastanın psikiyatrik ilaçlarından olan haloperidol kesildi, bir diğer antipsikotik olan resperidon tedavisine geçildi. 21 günlük penisilin tedavisinin sonunda taburcu olan hasta bir ay sonra da kullandığı psikiyatrik ilacı bırakarak tamamen düzeldi.
Galaksiler Arası Sağlık Bakanı
Otuz yedi yaşında erkek hasta, kendini aşırı üstün görme (bir nevi ilahlaştırma), uykusuzluk, çok konuşma, aşırı para harcama sorunları ile psikiyatri kliniğine başvurmuştur.
Muayenesinde bilinci açık, öz bakımı yerinde ve dış görünüşü düzgündü. Öfkeliydi, konuşma hızı ve miktarı artmıştı, konsantrasyonu bozuktu fakat kişi, yer ve zaman kavramları düzgündü. "Seni galaksiler arası sağlık bakanı yapacağım", " Hz Ali'nin kılıcını sana vereceğim", "Irak petrollerinin yarısı benim" şeklinde sözler söylüyordu. Öz geçmişinde psikolojik bir rahatsızlığı yoktu.
Bu hastada da ilk önce psikiyatrik ilaçlarla tedaviye başlandı ancak hasta tedaviye cevap vermedi. Kan ve omurilik sıvısı testleri ve diğer muayeneler sonucu nörosifiliz tanısı konan hastaya yine penisilin ve antipsikotik tedavi uygulandı. Hasta tedaviler sonucu tamamen düzeldi.
Kaynaklar
3. İlk nörosifiliz öyküsü: Oliver Sacks "Karısını Şapka Sanan Adam" "Cupid Hastalığı" sf. 122
4. Diğer iki nörosifiliz öyküsü: Ferda Can Güngör, Nesrin Karamustafalıoğlu, Abdullah Genç, Ferhan Yener, Cem İlnem. "Geç Başlangıçlı Psikiyatrik Tabloların Ayırıcı Tanısında Nörosifiliz: Olgu Sunumları". Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2011;21(3):258-61. www.psikofarmakoloji.org
Çok güzel bilgilendirme için teşekkürler
YanıtlaSil