Sinaptik İleti, Sinaptik İletimi Artıran Durumlar

Sinaps Nedir?

Bir nöronun akson ucunun diğer bir nöronun soması, dendriti ya da aksonu ile yaptığı özel bağlantı bölgeleridir. 

Sinaptik İleti Nedir?

İki sinir hücresi veya bir sinir ve bir kas hücresi arasındaki bilgi aktarımına sinaptik ileti denir. Bu iletimin gerçekleştiği özel bağlantı bölgeleri ise sinapslardır. Bilgi aktarımı nörotransmitterler sayesinde gerçekleşir.

İmpuls

Sinir sisteminde meydana gelen uyartıların sinir hücrelerinin eşik seviyesini geçmesi sonucunda ortaya çıkan elektriksel ve kimyasal değişikliklerdir

Nörotransmitter

Nöronlar arası ya da nöron ile kas hücresi arasında iletişimi sağlayan kimyasal maddelerdir. Sinir sistemindeki sinirsel sinyaller bu taşıyıcı kimyasallar sayesinde iletilirler. Bazı nörotransmitterler: dopamin, asetilkolin, serotonin, histamin, noradrenalin...

Sinaptik İleti Basamakları

Sinaptik iletimin gerçekleşmesi sırasında bazı olaylar gerçekleşir. Bu olaylar nöronlardan nörotransmitterlerin sentezlenip sinaptik aralığa salınması, sinaptik aralığa salındıktan sonra iletilmesi gereken hücrenin reseptörlerine bağlanması ve bu şekilde haberi karşı hücreye iletmesi, arta kalan nörotransmitterlerin ortamdan uzaklaştırılması şeklinde gerçekleşir. Bunları basamaklarıyla inceleyelim:

Sentez nöronun presinaptik akson ucunda nörotransmitter sentezi gerçekleşir,

Depolanma nörotransmitter, presinaptik uçtaki veziküllerde depolanır, 

Salınma sinir hücresinin impuls ile uyarılmasıyla veziküllerden ekzositoz ile sinaptik aralığa nörotransmitter salınımı olur, 

Bağlanma salınan nörotransmitter, karşı nöronun postsinaptik dendrit soma ya da akson reseptörlerine bağlanır, 

Geri alım salınan nörotransmitterin tekrar presinaptik uca depolanması,

Enzimatik yıkım geri alım ile ya da sinaptik aralıkta nörotransmitterin enzimlerle yıkılması,

Uzaklaşma sinaptik aralıktan nörotransmitterin difüzyonla kana verilmesi şeklinde gerçekleşen basamaklardan oluşur.

Bu basamaklarda meydana gelecek değişiklikler ile sinaptik ileti arttırılabilir

Sinaptik İletimi Artıran Durumlar

Nörotransmitter sentezinin artması. Örneğin beyindeki dopamin düzeyinin azalmasına bağlı olarak gelişen parkinson hastalığında kullanılan levodopa, beyinde dopamine çevrilir, böylece dopamin düzeyi artar ve iletim de dopamin artışına bağlı olarak artar. [1]

Nörotransmitter salınımının artması.  Örnek: Travma sonrası stres bozukluğunda asetilkolin ve dopamin salınımının artmasına bağlı saldırganlık davranışının artışı. [2]

İnhibitör nörotransmitter salınımının azalması; örneğin beyindeki en yaygın inhibitör GABA’nın salınımının azalması. GABA’nın eksikliğine bağlı sinir iletilerinin artışı epilepsi, uykusuzluk gibi sonuçlara yol açabilir.Karşı nöronun postsinaptik reseptörlerini uyarıcı etkideki ilaçlar. Örneğin dopamin reseptör agonistleri. Bu ilaçlardan bazılarının etken maddeleri:  Bromokriptin, kabergolin, lisurid... [1]

Postsinaptik reseptör sayısının artması.Nöronun presinaptik ucuna nörotransmitterin geri alımının inhibisyonu ile sinaptik aralıktaki nörotransmitter miktarının artması. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri bu şekilde çalışır. Bu ilaçlardan bazılarının etken maddeleri: Sertalin, fluoksetin, paroksetin…

Nörotransmitterin yıkım enzimlerinin inhibe edilmesi. Örneğin MAO-B inhibitörleri (Selejilin, rasajilin), beyinde dopamin yıkımından sorumlu MAO (monoaminooksidaz) tip B’yi bloke eder. MAO-B inhibisyonu beyinde dopaminin yıkımını azaltarak dopaminin etkisini arttırır. [1]

Kaynaklar

1.Raif ÇAKMUR “Parkinson Hastalığı ve Medikal Tedavisi”. Klinik Gelişim Dergisi, 2010. http://www.klinikgelisim.org.tr/kg_10_1/9.pdf

2. Abdullah BOLU,  Erdal PAN,  Hüseyin GÜNAY,  Taner ÖZNUR, Emre AYDEMİR,  Murat ERDEM. “Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Saldırgan Davranış ile Dissosiyasyon Arasındaki İlişki”. Gülhane Tıp Dergisi 2014;56: 97-101. http://gulhanemedj.org/uploads/pdf/pdf_GMJ_792.pdf