Canımız Neden Tatlı Çeker? Çok Fazla Şeker Yersek Ne Olur?

neden şeker yemek isteriz
Acıktığımızda çikolata yemeye yönelmek, yemeğin üstüne tatlı iyi gider demek ya da yürüyüşe çıktığımızda ilk aklımıza gelen şeyin dondurma olması... Şekerli şeyleri tüketmek için her zaman bahanesi olanlardansanız, canımız neden tatlı çeker diye merak ediyorsanız; aynı zamanda çok fazla şeker yersek ne olur sorusunun cevabını arıyorsanız konunun detaylarına hep birlikte bakalım.

Canımız Neden Tatlı Çeker?

Canımız neden tatlı çeker sorusundan önce şunu belirtmek gerekirse; glukoz yani şeker, vücudun en önemli enerji kaynağıdır. Glukozun en önemli kaynağı ise karbonhidratlardır. Karbonhidratlardan elde ettiğimiz glukozu vücudun enerji üretiminde yani aslında yaşamak için kullanırız. Peki glukoz hayatımızda böylesine yaşamsal rol oynuyorsa niçin şeker yemek zararlıdır deniyor? Aslında şekerleri tüketmeliyiz ama çikolata, pasta gibi basit şekerleri değil; kompleks karbonhidratları yiyerek vücudumuza gerekli olan şekeri almalıyız. Kompleks karbonhidratlar; tahıllar, meyveler, sebzeler yani içinde hem lif hem de şekeri bulunduran yiyeceklerdir. İçinde lif bulunduran karbonhidratları yediğimizde glukoz kanımıza geç karışır ve kan şekerimiz yavaş yükselir, yavaş düşer. Bu da hem vücut için sağlıklıdır hem de daha geç yemek yemek isteriz böylece fazla kilo almanın önüne geçmiş oluruz.

Bu açıklamaları yaptıktan sonra canımız neden tatlı çeker sorumuza geri dönelim. Sorumuzun birkaç cevabı var aslında, şimdi bu cevapları maddeler halinde inceleyelim:

1. Evrimsel Süreç

canımız neden tatlı çeker sorusunun evrimsel boyutu

İnsanlar avcılık, toplayıcılık zamanlarında çok uzun süreler aç kalmak zorunda kalabiliyorlardı. O zamanlarda yüksek kalorili yemek ile beslenenlerin, dolayısıyla vücutlarında yağ depolayabilenlerin hayatta kalma şansları çok daha fazlaydı. Diğerleri ise açlıktan ölebiliyordu. Şekerli gıdalar, yüksek kalori içerir. Her ne kadar kültürel, teknolojik vs tüm alanlarda 10.000 yıl öncesine göre oldukça evrimleşmiş olsak dahi kalıtımsal olarak genomlarımız çok az değişmiştir. Bir çoğumuz hala hayatta kalma iç güdüsü ile acıktığımız anlarda yüksek kalori içeren şekerli gıdaları daha çok yemek isteriz.

2. Bağırsak Mikrobiyotası

neden şeker yemek isteriz

Bağırsaklarımızda iyi - kötü mikroorganizmalar birlikte yaşar. Kötü mikroorganizmalar diye nitelendirdiğimiz streptekok, stafilokok bakterileri ile candida mantarları şekerle ve nişastayla beslenmeyi çok severler. Sağlıklı bir vücutta kötü mikroorganizmaların sayısı iyilere oranla daha azdır; fakat biz çok fazla basit şeker yersek kötü mikroorganizmaları besleriz, böylece sayıları çoğalmış olur. Sayıları çoğaldıkça, bu mikroorganizmalardan bize şekerli besinleri yememiz için bir tür baskı gelir, böylece canımız daha fazla tatlı besin çeker. Eğer çikolata, pasta, sofra şekeri gibi şekerleri kesersek kötü mikroorganizmaları besinsiz bırakıp öldürebiliriz. Ayrıca basit şekerler yerine meyve, sebze, tahıllar gibi kompleks karbonhidratları tercih ederek glukoz ihtiyacımızı karşılamaya yönelirsek iyi mikroorganizmaların sayısını çoğaltarak sağlıklı bir vücuda ve bağışıklık sistemine sahip oluruz. Sonuç olarak canımız neden tatlı çeker sorusunun bir diğer cevabı da bağırsak mikrobiyotasıdır.

3. İnsülin Direnci

insülin direnci tatlı isteğine sebep olur

Aslına bakarsak canımız neden tatlı çeker sorusunun en bilinen cevaplarından birisi insülin direncidir. Uzun yıllar boyunca normalden çok fazla şeker yersek kan şekerini düşürmeye çalışan insülin hormonumuz her defasında normalden fazla salgılanır. En sonunda ise sürekli normalden fazla salgılanan insüline karşı vücut hücrelerimiz direnç geliştirir. İnsülin kan şekerini, kandaki şekeri alıp hücrelere taşıyarak düşürür. Hücreler aldıkları şekerlerle enerji üretip faaliyetlerini sürdürürler. Eğer hücreler insüline duyarsızlaşırsa kandaki şekeri alıp kullanamazlar. Hücreler şekersiz kaldığında bizim şekere ihtiyacımız var diye beynimize sinyal gönderirler. Böylece daha fazla tatlı yemek isteriz.

4. Ruh Hali

neden şeker yemek isteriz

Depresyonda veya stresli kişilerin tatlı yemeye eğilimli halde olduklarıyla zaman zaman karşılaşmışızdır. Peki ama kötü ruh halinde iken canımız neden tatlı çeker? Cevabı mutluluk ve motivasyon hormonları olarak bilinen serotonin ile dopamindir. Ruh halimiz kötüyken doğal olarak mutlu olmak isteriz, bundan dolayı bizi mutlu edecek şeylere yöneliriz. Şekerli gıdalar beyinde serotonin ve dopamin salgılanmasına sebep olur. Şekerin kısa zamandaki etkileri iyi gibi görünse de uzun zamanlı düşündüğümüzde çok fazla şeker yersek obezite, insülin direnci gibi metabolik hastalıklarla karşı karşıya kalırız.

5. Günlük İhtiyacın Altında Kalori İle Beslenmek

niçin tatlı yiyecek isteriz

Her insanın boyuna, kilosuna, hastalıklarına, kullandığı ilaçlara, yaptığı egzersiz durumuna, genetik özelliklerine vs göre günlük kalori ihtiyacı vardır. İhtiyacımız olan kalorinin altında kalori ile beslenirsek canımız tatlı çeker ve şeker yemek isteriz. Asıl soru, günlük kalori ihtiyacımızın altında beslendiğimizde neden normal bir öğün değil de canımız tatlı çeker? Çünkü vücudumuzdaki her sistem enerji ile çalışır. Gereken kalori miktarını yiyeceklerle alıp vücuda veremezsek vücut istediği enerjiyi üretemez. Böylece vücudumuz en basit kalori kaynağı olan şekere yönelir. Böyle anlarda şekerli gıdalar yemek isteriz ama bunun yerine normal öğünümüzü yeterli ve dengeli şekilde yersek şekerli gıda isteği de zaten ortadan kalkmış olur.

Canımız neden tatlı çeker konusunu açıkladıktan sonra gelelim diğer sorumuzun cevabına:

Çok Fazla Şeker Yersek Ne Olur?

çok fazla şeker yersek ne olur

Vücudumuz için gerekli olan şekeri kompleks karbonhidratlardan almak yerine basit şekerleri çok fazla yersek ne olur inceleyelim:
  • Zaman içinde insülin direncine, sonrasında ise tip 2 diyabete yol açabilir.
  • Obeziteye neden olur. Obezite, beden algısının bozulmasından metabolik rahatsızlıklara kadar birçok sorun yaratır.
  • Kanser riski artar. Şekerin kendisinin doğrudan kanser yapıcı özellik taşıdığı konusu tartışmalıdır, ancak obeziteye sebep olur. Obezite ise bazı kanser türlerinin oluşmasını tetikleyebilir.
  • Bağırsak florası bozulur. Bağırsak florasının bozulması bağışıklık sisteminin zayıflaması, sindirim problemleri, tip 2 diyabet gibi hastalıklara neden olur.
  • Diş ve diş eti problemlerine yol açar. Zaman içinde dikkat edilmezse dişlerde çürümeler, diş eti hastalıkları görülür. Ağız içindeki bakterilerin artmasına yol açarak ağız kokusuna sebep olur.
  • Kalp damar hastalıklarına yol açar. Damar tıkanıklıklarına neden olarak kalple birlikte birçok organa zarar verebilir.
  • Karaciğer yağlanmasına neden olur. Çok fazla şeker yemek karaciğerde şekerin depolanmasına yol açar. Depolanan şekerler yağa dönüşür, eğer bunu uzun süre devam ettirirsek karaciğerde yağlanma meydana gelerek karaciğerin fonksiyonları bozulmaya başlar.
Canımız neden tatlı çeker, çok fazla şeker yersek ne olur? Konularını detaylı şekilde inceledik. Çok fazla yersek oldukça zararı olan basit şekerlerden olabildiğince uzak durmak en iyisi. Canımız neden tatlı çeker sorusunun cevabını kendimizde bulabilirsek problemi çözmemiz ve şekeri azaltmamız daha kolay olur.

Kaynaklar
  1. David A. Wiss, Nicole Avena, Pedro Rada, "Sugar Addiction: From Evolution to Revolution" Front Psychiatry. 2018; 9: 545.
  2. Özlem Çetiner, Neslişah Rakıcıoğlu, "İnsülin Direncine Etki Eden Besinler" Bes Diy Derg 2018;46(2):192-200
  3. Sena Çetinbaş, Fulya Kemeriz, Gizem Göker, İlknur Biçer, Y. Sedat Velioğlu "İnsan Mikrobiyomu: Beslenme ve Sağlık Üzerindeki Etkileri" Akademik Gıda 15(4) (2017) 409-415

Yorumlar