Stresle Baş Etme Yöntemleri Nelerdir?

Stres, bedensel ve ruhsal sınırlarımızın zorlanması veya bir çeşit tehdite maruz kalması ile vücudumuzda meydana gelen tepkidir. Günlük yaşamımızda değişikliğe neden olan; zihinsel, aynı zamanda fiziksel dengemizi bozan her şey strese yol açabilir.

Stres yaşamımızın doğal bir parçası, stresten kaçınmak ise çoğu durumda imkansız. Stresin belirli düzeyi normal ve faydalı kabul edilse de uzun süreli şekilde, çok fazla düzeyde strese maruz kalmak yaşam kalitemizi olumsuz yönde etkiler. Hiç kimse yoğun ve uzun süreli strese maruz kalmaya dayanamayacağı için kendince çözüm yolları arar. Stresle baş etme yöntemleri etkili-etkisiz yöntemler olarak ikiye ayrılabilir. Etkili yöntemler gerçek, kalıcı çözümler sunarken etkisiz yöntemler kısa vadede kişiyi rahatlatıyormuş gibi görünmesine rağmen yaratacağı olumsuz yan etkilerden dolayı daha büyük stres kaynağı haline dönüşürler.

Stresle baş etme yöntemleri nelerdir sorusunun cevabını kapsamlı bir şekilde verebilmek için stresle etkili/etkisiz baş etme yöntemleri nelerdir inceleyelim.

Stresle Etkisiz (Olumsuz) Baş Etme Yöntemleri

1. Stresliyken, sigara içmeye, fazla yemek yemeye, alkole başvurabiliriz. Bunlar başlarda bizi stresimizden uzaklaştırsa da yol açtıkları sağlık sorunları ile başlı başına stres kaynağına dönüşürler.
2. Sorunları görmezlikten gelme, olumsuz gelişmeler için başkalarını suçlama, duyguları bastırma, inkar etme gibi aldatıcı davranışlara başvurabiliriz. Böyle davranışlar asla çözüm olmadığı gibi daha büyük sorunlara yol açarlar.
3. Stres; aşırı tepki verme, öfke nöbetleri, kırıcı olma, kaygılanma şeklinde çeşitli davranışlarla kendisini gösterebilir. Bu davranışlar kişinin yalnız kalmasına yol açar.
4. Stresi ifade etmek yerine içe atmak, çözüm üretmek yerine şikayet etmek geçici rahatlama sağlasa da sonradan çok daha yıkıcı sonuçlar doğurur.

Yukarıda bahsedilen olumsuz stresle baş etme yöntemleri, kişilerin bilinçli ya da bilinçsiz şekilde yapabilecekleri davranışlardır. Bunlar stresin çözümünde asla başarılı olamayacağı gibi daha fazla stres yaratırlar.

Stresle Etkili (Olumlu) Baş Etme Yöntemleri

1. Olumlu Düşünün

Olumsuz düşüncelerimizi fark etmek, bunun yerine olumlu düşünmeye çalışmak hem stresi azaltmaya yardımcı olur hem de sağlıklı kararlar almamızda rol oynar.

2. Gevşeyin

Boyun, el, kol, karın, kalça, bacak, ayak gibi belirlediğiniz vücut kaslarından her birini gözlerinizi kapatarak 10 saniye boyunca gerin (sıkın), 20 saniye boyunca gevşetin, aynı esnada kaslarınıza odaklanın. Bu yöntem, stresle baş etme yöntemleri arasında uzmanlar tarafından terapilerde sıkça kullanılan bir yöntemdir.

4. Zamanınızı Yönetin

Uyku, yemek yemek, kişisel temizlik, bakım gibi zorunlu işler için harcanan zamanınızı hesaplayıp geri kalan sürenizi belirleyin. Sonrasında önceliklerinizi saptayın, acil olanlar ve önemli olanlar diye işlerinizi ayırın. Acil ve önemli olmayan işlerinizi bekletebilirsiniz. Bu vakitleri hesaplarken kendinize gerçekçi süreler verin. Böylece boş kalan vakitlerinizi daha kolay değerlendirebilirsiniz.

5. Nefes Egzersizi

Gözlerinizi kapatın, dikkatinizi nefesiniz üzerine yoğunlaştırın. Burnunuzdan derin bir nefes alıp, ağzınızdan verin. Aldığınız nefesle göğüs kafesinizi şişirmek yerine karnınızı balon gibi şişirin. Omuz ve boyun kaslarınızı olabildiğince gevşetin. Bir süre sonra rahatladığınızı hissedeceksiniz. Bu yöntem stresle baş etme yöntemleri arasında her yerde uygulayabileceğiniz en pratik yöntemlerden bir tanesidir.

6. Bedeninizi Hareket Ettirin

Gün içinde yapacağınız hafif yürüyüşler, bedeninize fazla yük bindirmeyen egzersizler, hoşlandığınız diğer egzersiz türleri (yüzme, dans etme vs) sizi rahatlatır. Yürüyüşü mümkünse gün ışığında yapmanız size daha iyi gelecektir.

7. Sağlıklı Beslenin

Tuz ve şeker kullanımını en aza indirin. Meyve, sebze tüketimine ağırlık verin. Margarin yerine zeytin yağı gibi bitkisel yağlar kullanın. Hazır, işlenmiş gıdalardan kaçının. Öğün atlamayın. Akşam yemeğinizi geç saatlere bırakmayın. Kahve, çay, kola vs kafeinli içecekler yerine melisa, papatya, rezene gibi rahatlatıcı bitki çaylarını tercih edin. Sağlıklı beslenerek sağlıklı bir bedene sahip olmanız stresinizi azaltacaktır.

8. Uykunuza Önem Verin

Kaliteli ve yeterli bir uyku stresle baş etme yöntemleri içerisinde en önemlilerindendir. Uykunuzu tam alamadığınızda çok daha fazla stresli olursunuz. Uyuduğunuz odada uykuya dalmayı güçleştirecek çok ışıklı gece lambaları, sesli saatler gibi fazla uyaran bulunmamasına özen gösterin. Evde durduramadığınız gürültüler için medikallerde satılan kulak tıkaçlarını deneyebilirsiniz. Gün içinde yaşadığınız olumsuzlukları yatağa girince düşünmemeye çalışın. Uyumadan en az 2 saat önce çay, kahve gibi uyku kaçıran içeceklerden, idrar söktüren besinlerden/ilaçlardan uzak durun.  Yatağı sadece uyumak için kullanın, yatakta TV izlemeyin, telefonunuza bakmayın.

9. Başka Konulara Yoğunlaşın

Korku, tedirginlik, kızgınlık gibi duygular üzerine odaklanmak yerine, elde etmeyi istediğiniz sonuç üzerine yoğunlaşabilirsiniz.

10. Paylaşın

Stresli durumlar, insanlar arası ilişkilerden kaynaklandığı zaman sorunları bu kişilerle paylaşmalıyız. Sıkıntıları içimizde tutmaktansa paylaşmak çoğunlukla rahatlatıcıdır.

11. Uzman Yardımı Alın

Stresiniz yaşamınızı çok fazla güçleştiriyorsa, kendinizi çok fazla olumsuz duygu ve düşünce içerisinde hissediyorsanız bir uzman yardımı almaktan çekinmeyin.

Buraya kadar stresin insan yaşamına etkileri ve stresle baş etme yöntemleri üzerinde kapsamlı bir şekilde durduk. Stresten kaçınmak çoğu kez imkansız, önemli olan stresimizi yönetirken etkili yöntemlere başvurmak, etkisiz yöntemlerden ise kaçınmaktır. Soru, görüş ve önerilerinizi yorumlara yazabilirsiniz.

Kaynaklar

1. Ş. Turan, C.A. Poyraz. (2015). Günlük Yaşam Stresiyle Baş Etmek için Kullanılan

Psikoterapi Yöntemleri. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 3. 133-140

2. Stresle Baş Etme Yolları.

3. Tekkaş Kerman K, Bahar Z. Stresle baş etmede hemşirelerin kullandığı kanıt çalışmaları. Bahar Z, editör. Yaşam Döngüsünde Sağlığı Geliştirme: Hemşirelik Uygulamaları. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019. p.78-83.